Page 20 - Almenak 2025-1
P. 20
vodje papier. Samen gaan Pasma en te Brake
op 21 november 1944 op transport naar Kamp Zware arbeid heeft hij in Wöbbelin moeten ver-
Amersfoort. Illegaal organiseert hij daar met an- richten, 10 uur per dag en 7 dagen in de week.
deren kerkdiensten die uiteengeslagen worden. En toch, voor en na zijn arbeid, heeft hij veel
Van daar gaat het op 2 februari naar KZ Neuen- stervenden in hun laatste uren bijgestaan. Zijn
gamme en op 14 februari naar KZ Wöbbelin. lichaam verzwakte zienderogen, maar zijn
geest bleef helder. Bij al de ellende …bleef zijn
Het Duitse rijk begint dan al te wankelen. De geloof standvastig. …. Toen er sprake van was
Russen rukken op uit het oosten, de chaos is dat wij uit elkaar zouden gaan zei hij tegen mij:
groot en in allerijl moeten er voor de ontruimde “Mocht het Gods wil zijn dat ik niet weer terug
kampen in het oosten nieuwe gebouwd wor- kom, zeg dan aan mijn vrouw en de Almensche
den, meer naar het westen. Pasma en te Brake gemeente, dat ik gestorven ben in het geloof
hoorden bij de eerst groep van 500 die daaraan van Jezus Christus, die ik hen altijd verkondigd
mee moesten bouwen.Nog voordat het nieuwe heb”. Het was een avond om nooit te vergeten
kamp gereed was kwamen er al andere trans- toen we elkaar ons vaste geloof in Jezus Chris-
porten uit het oosten aan. Op het laatst waren er tus beleden’.
5000 gevangenen die moesten leven in barak- En zo heeft te Brake gedaan.
ken zonder ramen en met slechts 1 waterpomp.
Over Paasmorgen 1 april 1945, drie weken voor
de dood van Pasma, schrijft te Brake:
’s Morgens kwam hij bij ons in de ziekenbarak.
Hij drukte ons de hand en zeide: “De Heer is
waarlijk opgestaan”. Dat waren woorden van
troost, ’s morgens voor 6 uur, voordat hij naar
het werk ging’. Toen hij van het werk terug kwam
zei hij in kleine kring: ‘Vrienden, alles hebben ze
ons ontnomen, onze kleding, onze naam, ook
het noodzakelijkste voedsel. Wij zijn niets, wij
De enige waterpomp hebben niets. Maar het evangelie kunnen ze
ons niet ontnemen. Hij is ook voor ons tobbers,
schooiers, waarlijk opgestaan. Ze kunnen ons,
KZ Wöbbelin was niet bedoeld als vernietigings- als God het toelaat, zelfs het leven benemen.
kamp maar werd dat wel, door honger en ziekte: Maar nooit het geloof in de opgestane Heiland’.
in de 10 weken (!) dat het kamp bestaan heeft
sterven er 1000 mannen. Als Pasma op 22 april sterft is het sterven zo
Pasma sterft daar op 22 april, 1,5 week voor de massaal geworden dat het kerkhof in Wöbbe-
bevrijding door de Amerikanen. Zij wisten niet lin de lijken niet meer bergen kan en er aan de
van het bestaan van dit kamp. overzijde van de spoorlijn een massagraf ge-
maakt wordt waarin ook Gerard Anne Pasma
Te Brake overleeft het kamp en heeft na zijn te- komt te liggen.
rugkeer een uitgebreid, aangrijpend en ontroe-
rend verslag geschreven. Hij schrijft o.a. over
deze periode:
‘In Wöbbelin, het derde concentratiekamp,
waarheen wij werden gebracht, behoorde ds.
Pasma bij het begrafeniscommando. Honder-
den heeft hij begeleid naar hun laatste rust-
plaats, een klein kerkhof in de schaduw van de
Evangelische Kerk van Wöbbelin. Het was hem
toegestaan om een paar woorden aan het graf
te spreken en het Onze Vader te bidden. Kranslegging 2015
18 |
